Đang giữa tháng 3, kỳ thi đại học đang đến gần, nhưng nhiều bạn vẫn đang loay hoay chưa biết mình muốn làm nghề gì trong tương lai. Đừng quá lo lắng, không phải ai cũng sớm xác định được nghề nghiệp phù hợp ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường.
Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ về ưu nhược điểm khi chọn nghề trước, cách chọn nghề hiệu quả và những điều cần làm sau khi đã chọn được nghề.
Ưu – nhược điểm của việc chọn nghề trước
Ưu điểm
Khi xác định được nghề nghiệp sớm, bạn sẽ chọn được ngành học và trường học phù hợp. Ví dụ, nếu bạn muốn trở thành nhà báo, bạn sẽ chọn học ngành báo chí. Những năm tháng đại học sẽ là thời gian quý báu để bạn phát triển các kỹ năng chuyên môn phục vụ cho công việc tương lai.
Xác định nghề nghiệp càng sớm, bạn càng có nhiều thời gian để xây dựng lộ trình vững chắc cho sự nghiệp, đồng thời rút ngắn thời gian phát triển chuyên môn sâu trong lĩnh vực đó.
Nhược điểm
Rủi ro lớn nhất là nếu trong quá trình học đại học hoặc sau khi tốt nghiệp, bạn nhận ra nghề nghiệp đã chọn không phải là điều bạn thực sự muốn làm. Lúc này, bạn có thể cảm thấy lạc lối về hướng đi tiếp theo.
Ví dụ, bạn chọn học ngành tài chính ngân hàng vì thích làm việc trong ngân hàng. Nhưng khi ra trường, bạn lại thấy mình phù hợp với marketing truyền thông hơn. Vấn đề là nhà tuyển dụng thường yêu cầu ít nhất 2 năm kinh nghiệm, và con đường sự nghiệp của bạn có thể phải bắt đầu lại từ đầu.
Nhiều yếu tố có thể khiến bạn thay đổi định hướng nghề nghiệp như sự thay đổi của môi trường, công nghệ, truyền thông xã hội và sự xuất hiện của các ngành nghề mới.
Liệu bạn có theo đuổi một nghề nghiệp suốt đời?
Thực tế là, trong bối cảnh hiện nay, hầu hết mọi người sẽ không gắn bó với một nghề suốt đời. Khái niệm “sự nghiệp không biên giới” (borderless career) đang trở nên phổ biến, cho phép bạn kết hợp nhiều công việc khác nhau.
Bạn có thể có một công việc toàn thời gian từ 9 giờ sáng đến 5 giờ chiều và một công việc bên cạnh (side job). Ví dụ, làm công việc văn phòng vào ban ngày và làm pha chế, ca sĩ vào ban đêm.
Hoặc sau 3-5 năm, thậm chí 10 năm theo đuổi một nghề, bạn có thể phát hiện đam mê mới và bắt đầu xây dựng sự nghiệp trong lĩnh vực đó.
Tuy nhiên, điều quan trọng là chúng ta đều cần một nghề nghiệp ổn định để có thu nhập, để sống và có điều kiện kinh tế phát triển. Vì vậy, nếu chọn nghề sớm, bạn sẽ có lợi thế về thời gian để phát triển vững chắc hơn so với những người đồng trang lứa.
Làm thế nào để chọn nghề phù hợp?
Có nhiều mô hình hướng nghiệp giúp bạn tìm ra nghề nghiệp phù hợp với bản thân.
Một trong những mô hình nổi bật là Ikigai của người Nhật, được đánh giá phù hợp với học sinh, sinh viên châu Á. Mô hình này giúp xác định nghề nghiệp lý tưởng dựa trên bốn yếu tố: những gì bạn giỏi, bạn thích, xã hội cần, và mang lại thu nhập cao.
Ngoài ra, mô hình Holland Code cũng được nhiều trường quốc tế tại Việt Nam áp dụng. Mô hình này chia con người thành 6 nhóm tính cách: thực tế (realistic), điều tra (investigative), nghệ sĩ (artistic), xã hội (social), dám nghĩ dám làm (enterprising) và quy tắc (conventional). Mô hình Holland Code được Bộ Lao động Hoa Kỳ sử dụng để giúp người dân chọn nghề hiệu quả hơn.
Những điều cần làm sau khi đã chọn được nghề
Sau khi đã xác định được nghề nghiệp mong muốn, bạn cần hành động để không lãng phí thời gian quý báu trong những năm đại học:
- Vạch ra lộ trình phát triển sự nghiệp: Liệt kê những công ty lớn trong ngành mà bạn muốn làm việc, tìm hiểu cơ cấu tổ chức, các bộ phận chức năng, đọc bản mô tả công việc và kiểm tra mức lương tương ứng với vị trí bạn mong muốn.
- Tích lũy kiến thức và kỹ năng: Tìm kiếm các lớp học, khóa đào tạo định hướng để được “va chạm” trực tiếp với nghề. Tham gia các workshop, hội thảo chuyên sâu để hiểu rõ hơn về ngành nghề bạn đã chọn.
- Tìm kiếm người hướng dẫn: Gặp gỡ và kết nối với những người đi trước, tìm cho mình một người thầy, người cố vấn đồng hành cùng bạn trên con đường sự nghiệp.
- Xây dựng lộ trình học tập cá nhân: Khi vào đại học, hãy lập kế hoạch học tập và rèn luyện cụ thể để hiện thực hóa ước mơ của bạn.
Nếu chọn nghề trước, bạn sẽ có lợi thế hơn so với bạn bè đồng trang lứa khi tập trung thời gian đại học để tích lũy kiến thức, kỹ năng cần thiết cho sự nghiệp tương lai.
Vì vậy, hãy suy nghĩ thật kỹ và sáng suốt khi lựa chọn ngành nghề phù hợp với sở thích và năng lực của bản thân. Nhưng cũng đừng quá áp lực nếu chưa tìm ra câu trả lời ngay – đó là một hành trình khám phá mà nhiều người trẻ đều phải trải qua.
Dịch
